در چهاردهمین نشست مساله شهر مطرح شد؛ هنر منطبق با قرآن؛ راه نبرد با تهاجم دشمن
۱۴۰۱-۱۰-۰۵
مسأله چهاردهم از برنامه «مساله شهر»، با موضوع «شهر و ماجرای هنر؛ بررسی هنرهای محیطی در شهر دینی از ملک سلیمان تا انقلاب خمینی» برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی حوزه هنری، چهاردهمین نشست “مساله شهر” به دبیری سیدفاضل سجادی؛ پژوهشگر معماری و شهر و با حضور دکتر عبدالحمید قدیریان، نقاش و مجسمه‌ساز در سالن سلمان هراتی برگزار شد.
در این نشست قدیریان با بیان اینکه انقلاب اسلامی ایران با نور الهی به پیروزی رسید، گفت: تعمق و تفکر و زیستن و همراه شدن با نور خدا، ذهن را باز می‌کند؛ آنچنان که تاثیرات آن را در رزمندگان هشت سال دفاع مقدس شاهد بودیم. انقلاب اسلامی ایران با پرتویی از نور خدا برپا شد برای همین با همه خیانتها و نفوذ دشمن در مدیریت کلان نظام، همچنان آرام آرام بیش از پیش به حرکت خود ادامه داده و شکوفا می‌شود.
قدیریان افزود: با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، همه در نور الهی قرار گرفتند و پای کار آمدند؛ حتی بسیاری از هنرمندانی که با افکار حاکم بر انقلاب همراه نبودند به یاری انقلاب و انقلابیون آمدند. در دوران انقلاب و دفاع مقدس شوری الهی در دل‌ها ایجاد شد که انگیزۀ کافی برای هنرمندان جهت خلق اثر ایجاد میکرد و ما شاهد تولیداتی زیبا و قدرتمند در آن دوران بودیم. اما در مورد معماری نمی‌توان به سادگی حرف زد، چرا که در مقایسه با دیگر هنرها که تکیه بر احساسات دارند، معماری بسیار ساختارگرا است.
وی در ادامه گفت: معماری به دلیل ساختارمند بودن نیاز به تفکری ساختاری دارد بطوری که در حیطۀ تفکری خود منطقهای لازم را دارا باشد تا معمار در آن زیست کرده تولید اثر نماید. از این روست که معماری به تنهایی می‌تواند فرهنگ‌سازی کند و منجر به تغییر و تعریف شیوه زندگی شود.
قدیریان ادامه داد: پیش از انقلاب ما معماری‌هایی زیبا و ساختارمند داشتیم که شاید بتوان دو دسته کلی را ذکر نمود. یکی معماری با الگوهای سنتی که ساختاری سلوکی را در بطن خود داشت و تلاش مینمود تا انسان را به تعالی و فضل برساند که در معماری مساجد به خوبی به آن پرداخته شده است. و معماری دیگری که می‌توان از آن ذکر نمود معماری بر اساس تفکر غیر الهی بود که هنرمندان آن ساختار فکری خود را از غرب گرفته و در قبل از انقلاب آثار ماندگاری را خلق نموده‌اند.
وی افزود: در اوایل انقلاب سرعت همه رشته‌های هنری در همراهی با انقلاب بالا بود اما در معماری به دلیل ماهیت آن، عقب ماندیم. البته در همان هنرهایی که با سرعت تولید اثر داشتیم، به دلیل نداشتن تبیینی دقیق و منطبق با قرآن به مرور به بیراهه رفتیم، چرا که هنرمندان خود را با احساس و شور انقلاب و دفاع مقدس همراه کرده بودند و تبیینی از حضور نور الهی نداشتند و انوار حقیقی انقلاب را به خوبی درک و فهم نکرده بود.
قدیریان با تاکید بر اهمیت نظریه‌پردازی در امور هنری گفت: نظریه‌پردازان می‌توانند در جهت‌دهی به تولیدات هنری تاثیر سازنده و مهمی داشته باشند متاسفانه ما در ابتدای پیروزی انقلاب شاهد به شهادت رسیدن بسیاری از نظریه‌پردازان قدرتمند و متعهد بودیم که ضربه مهمی در جهت تبیین راه امام (ره) به انقلاب زد.
شلختگی در معماری امروز
این استاد هنرهای تجسمی و طراح صحنه سینما افزود: معمار برای دستیابی به فهم درستی از انقلاب باید آن را زندگی و تفکر آن را درک کند و به معارف آن دست یابد تا بتواند اثری معنادار از مفهوم این انقلاب خلق کند.
وی در ادامه گفت: انقلاب و انقلابیون در ادامه راه خود با عدم تبیین، موجبات سردرگمی هنرمندان را فراهم کردند و باعث عدم تولید آثار ماندگار در حوزه معماری شدند، به این دلیل معماری امروز به سوی شلختگی کشانده شد.
مبنای قرآن در ساخت فضاهای شهری
سیدفاضل سجادی هم در این نشست گفت: از آنجایی که فضای هنر با روحیات و امیال مردم هماهنگ است به سرعت به دل‌های آنها نفوذ می‌کند و به نتیجه می‌رسد. تماثیل و محاریب حضرت سلیمان آن چیزی است که می‌خواهم از شما بپرسم. «تماثیل» جمع «تمثال» به معنای نقش، عکس و مجسمه است که در قرآن کریم درباره نعمت‌هایی که خدا به حضرت سلیمان داده است اشاره می‌شود.
وی افزود: می‌خواهیم در ادامه به هنر محیطی و اهمیت آن در انقلاب بپردازیم که رفته رفته از فضای شهری فاصله گرفت.
قدیریان در پاسخ به مبحث مطرح شده سجادی با اشاره به خاطرات ساخت فیلم سینمایی «ملک سلیمان نبی (ع)» گفت: هنگامی که کار پژوهش برای پروژه ملک سلیمان را آغاز کردیم، تصور می‌کردیم با یک داستان تخیلی مواجه هستیم اما اصلا اینگونه نبود.
وی افزود: طی پژوهش‌ها برای ساخت فیلم سینمایی ملک سلیمان متوجه شدیم که این داستان قرآنی، در واقع ماکتی از ظهور را نمایش گذاشته است و خداوند در آن مقطع زمانی و مکانی، شرایط زمان ظهور را فراهم و مراحل آن را در قرآن بازگو کرده است.
قدیریان ادامه داد: حضرت سلیمان برخلاف رفتار ما در برخورد با نصرتهای الهی در انقلاب از کنار آنها به سادگی عبور نمی‌کند و با اینکه پیامبر بود ولی خداوند با نشان دادن آیاتش با او سخن میگفت.
این پژوهشگر ادامه داد: حضرت سلیمان بعد از جنگهای متعدد با جنیان، برای التیام و درمان مردم با ساخت محاریب کار را آغاز و از تبلیغات شهری در ملکش استفاده کرد و با ساخت تماثیل ذکر خدا را یادآوری میکرد تا التیامی بر زخم‌های روانی مردم باشد. ما نیز میتوانیم از این راهکار الهی درس بگیریم و برای جبران صدمات روحی و روانی آحاد مردم با برپایی تبلیغات شهری و ذکر ابعاد نورانی اهل بیت، جامعه را از فضای مادی به سوی آسمان‌ها رهنمود سازیم تا با ارتفاع گرفتن و برخورداری از نور الهی باعث سکینه و آرامش جامعه شویم.
قدیریان افزود: عدم ساختار فکری درست، مانع از مدیریت درست شهری می‌شود که متاسفانه این ایراد در بسیاری از ابعاد مدیریتی کشور وجود دارد.
هنر به زندگی شهری معنا می‌دهد
سجادی در ادامه این نشست با طرح مبحث و سوالی دیگر بر اساس موارد ذکر شده از سوی قدیریان در این نشست گفت: شاید به لحاظ مادی، از زمان ایام هشت سال دفاع مقدس وضعیت بهتری داشته باشیم اما از نظر آرامش فکری و کیفیت زندگی، اینگونه نیست. همچنین جهت‌گیری‌های مناسب در جامعه امروز در مواجه با رویدادهای گوناگون دیده نمی‌شود. از این رو چه انتظاری می‌توان از حوزه هنری در برابر این نکات مهم داشته باشیم؟
سجادی در ادامه با دعوت از محمدرضا وحیدزاده، پژوهشگر که در این نشست حضور داشت، خواست تا دیدگاه خود درباره موضوع و موارد گفته شده نشست عنوان کند.
وحیدزاده در این بخش از برنامه گفت: هنر یکی از اساس‌های زندگی شهری است که به آن معنا می‌دهد. حتی جهان مدرن هم که ما را از هنر متعهد منع می‌کند خود از آن بهره می‌برد.
وی با اشاره به موارد ذکر شده قدیریان در مورد اقدامات انجام شده در فضای شهری گفت: در مواردی شاهد تلاش‌های بسیار خوبی هستیم اما این تلاش‌ها بسیار پریشان است و فضای فکری بلاتکلیفی دارد که ناراحت‌کننده است. باید به این موارد رسیدگی و توجه کرد.
قدیریان نیز در ادامه این نشست گفت: هنگامی که مسلح به تفکر نباشیم، در مقابل تفکر تبیین شده غرب یا شرق شکست خواهیم خورد. به عنوان مثال، آنها هنگامی که از کوبیسم سخن می‌گویند، به ساختار فکری منسجمی تکیه می‌کنند که سال‌های سال است جریان داشته و ادامه خواهد داشت. اما ما نمی‌توانیم تنها با شعار و حرف زدن‌های بی‌عمل به چنین جریانی دست یابیم. در چنین شرایطی است که ناتوانی خود را قبول می‌کنیم و آرام آرام شبیه به آنها می‌شویم.
وی افزود: حوزه هنری بجای تلاش برای کادرسازی، باید روی تفکر‌سازی تمرکز و فعالیت کند تا به نتیجه برسد. گام اول لازم برای این کار هم تعریف درست از انقلاب و هنر انقلاب است که مستلزم شعور قرآنی است.
در پایان این نشست، سجادی گفت: تبیین درست از شرایط موجود با نگاهی به رویدادهای گذشته از جمله انقلاب، دفاع مقدس و رویدادهای در ادامه آن، تاکنون به تعیین مسیر درست در حوزه هنر کمک بسیاری کرده است. وی ادامه داد: باید نوع دیگری از هنر که منطبق با قرآن باشد و ساختارمند، در مقابل جبهه باطل که چند لایه است را به کار گیریم. هنرمندان ما باید خود را در عرصه جنگ و نبرد با تهاجم دشمن ببینند و در ترکیب فضای شهری و مجموعه‌ای از آنها خلا هنر محیطی را با ساختار فکری درست و قرآنی تامین کنند.